خاک نقش حیاتی در جنبه های مختلف زندگی ازجمله کشاورزی دارد. خاک جزو مهمی از اکوسیستم است و تنوع زیستی در بستر خاک امکانپذیر شده است. در کشاورزی، خاک محیطی را برای استقرار ریشه و رشد گیاهان فراهم می کند و مواد مغذی مورد نیاز برای تولید محصول را تامین می نماید.
خاک مخلوط پیچیدهای از مواد معدنی، مواد آلی، آب و هوا است که لایه بالایی سطح زمین را تشکیل میدهد و یک جزء حیاتی از محیط است که از رشد گیاهان حمایت و زندگی را بر روی زمین حفظ میکند. درنتیجه خاک‌های سالم و حاصلخیز ضروری‌ترین منبع طبیعی ما برای تولید مواد غذایی را تشکیل می‌دهند. تخریب ناشی از کاهش مواد آلی و مواد مغذی خاک، افزایش فرسایش، کوددهی بیش از حد، شوری خاک و آلودگی خاک منجر به ازبین‌رفتن خاک شده است. بنابراین؛ ضروری است که ما در حفظ و پایداری این منبع مهم و اساسی برای تولید مواد غذایی تلاش کنیم و این مستلزم مراقبت از سلامت طولانی‌مدت خاک بمنظور حفظ ساختار خاک، حاصلخیزی، پویایی مواد آلی متعادل و مواد مغذی، تنوع زیستی و کلیه خدمات مربوط به اکوسیستم خاک است.
منبع ارزشمندی که تشکیل آن فرایندی تدریجی و طولانی مدت در اثر هوازدگی و تخریب سنگ ها درگذر زمان بوده است و اکنون در اختیار ماست.
ترکیب خاک
خاک سیستم پیچیدهای است که در فرایندهای بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی نقش دارد و برای عملکرد اکوسیستم خاک، بهره‌وری گیاه و کیفیت آب بسیار مهم است، در واقع، خاک یک رابط مهم بین بیوسفر، هیدروسفر و لیتوسفر است. خاک از عناصر مختلفی از جمله مواد معدنی، مواد آلی، آب و هوا تشکیل شده، مواد معدنی که از تخریب و فرسایش سنگ‌ها ایجاد میشود مانند ماسه، سیلت و رس بخش غیرآلی خاک را تشکیل می دهد و مواد مغذی ضروری برای رشد گیاه را فراهم می کند و تأثیر زیادی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک دارد. همچنین بافت و ساختمان خاک را تشکیل میدهد. مواد آلی که از گیاهان و حیوانات درحال پوسیدگی و یا میکروارگانیسم های موجود در خاک به دست می آید، خاک را غنی می کند و حاصلخیزی و باروری آن را بهبود می بخشد به علاوه باعث بهبود ویژگی های فیزیکی خاک می شود. آب و هوای موجود در خاک برای بقای موجودات خاک و ریشه گیاهان حیاتی هست چراکه عناصر غذایی توسط آب به ریشه گیاه می رسد و هوای موجود در خلل و فرج باعث تامین اکسیژن و تهویه خاک می شود.
انواع خاک
خاک براساس ترکیب و بافت آنها انواع مختلفی دارد. خاک شنی دارای ذرات درشت است و سرعت زهکشی و آبشویی در آن بیشتر است و برای گیاهان مقاوم به خشکی مناسب است. خاک رس، با ذرات کوچک، آب را به خوبی حفظ می کند، اما می تواند سنگین و مستعد تراکم باشد. خاک سیلت تعادل بین ماسه و رس است. خاک لومی که بهترین خاک برای کشاورزی درنظرگرفته می شود، مخلوطی از ماسه، سیلت و خاک رس است. این ویژگی‌ها تأثیر زیادی بر رشد گیاهان و کشاورزی دارند و به این ترتیب برای کشت و زرع محصولات مختلف با توجه به نیاز گیاه انتخاب می شود.
حفاظت از خاک
اقدامات مدیریتی پایدار برای جلوگیری از فرسایش و حفظ حاصلخیزی خاک ضروری است. روشهای کنترل فرسایش مانند تراس بندی، ایجاد بندسار، حفظ پوشش گیاهی و شخم حفاظتی به جلوگیری از فرسایش خاک در اثر روانآب کمک می کند. تناوب زراعی و گیاهان پوششی تکنیک هایی هستند که برای بهبود سلامت خاک و جلوگیری از کاهش مواد مغذی استفاده می شوند. با اجرای راهبردهای حفاظت از خاک می توانیم علاوه بر اینکه بهره برداری بیشتری از خاک داشته باشیم، این منبع ارزشمند را برای نسل های آینده نیز حفظ کنیم.
